Bảo vệ dữ liệu cá nhân trong thời đại AI: Kỹ năng để phát triển bền vững dành cho người trẻ

Dữ liệu được ví như vàng. Tuy nhiên, trong thời đại mà mỗi cú click đều để lại một dấu vết, chúng ta phải đối mặt với nạn “vàng lậu dữ liệu”. Người dùng cá nhân phải nhận hàng chục, hàng trăm cuộc gọi rác hay mạo danh để lừa đảo, bất lực trước cảnh thông tin cá nhân của mình trở thành một thứ hàng hoá trôi nổi trên “chợ đen số”. Đối với doanh nghiệp, rò rỉ dữ liệu khách hàng gây ra hậu quả nghiêm trọng cho doanh nghiệp, từ thiệt hại kinh doanh trực tiếp đến việc đánh mất niềm tin của khách hàng và ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín thương hiệu.

Đến với Mở Đường Dẫn Lối mùa 3, anh Hoàng Hà - Founder & CEO của Data Protectify, đơn vị hiện đang hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng chiến lược tuân thủ, đánh giá rủi ro và đào tạo thực tiễn để bảo vệ dữ liệu cá nhân hiệu quả, đã chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về thực trạng rò rỉ dữ liệu cá nhân, những nguyên nhân đằng sau, và đặc biệt là cách anh đang cùng Data Protectify đưa chủ đề bảo vệ dữ liệu tới gần hơn với công chúng đồng thời nâng cao hệ thống bảo mật dữ liệu của doanh nghiệp. 

Người dùng có thể chủ quan với dữ liệu cá nhân đến mức nào?

Cục An toàn thông tin cho biết, khoảng 80% các vụ rò rỉ thông tin cá nhân xuất phát từ sự bất cẩn của người dùng. Điều này thường xảy ra khi người dùng tự nguyện chia sẻ thông tin như số điện thoại, địa chỉ nhà, email, hoạt động cá nhân, gia đình, bạn bè, thậm chí cả định vị lên các nền tảng mạng xã hội phổ biến như Facebook, Zalo, Instagram, Tiktok.

Ngoài ra, việc đăng ký các ứng dụng, dịch vụ cũng đòi hỏi người dùng cung cấp thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng, và không mấy ai có đủ kiên nhẫn để đọc hết mục “Điều khoản và Điều kiện” trước khi bấm nút “Chấp nhận”. Tham gia các khảo sát hoặc trò chơi trực tuyến để nhận quà tặng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tất cả những hành động này vô tình tạo điều kiện cho tin tặc thu thập, mua bán hoặc trao đổi thông tin cá nhân nhằm trục lợi bất chính.

Đôi khi, những hành động vô thức, nhanh chóng tưởng chừng là tiện lợi chính là nguyên nhân khiến dữ liệu của bạn bị lộ lọt. Khi mọi thứ đều được số hoá, mọi thứ chỉ cách chúng ta một màn hình, một thao tác nhấp chuột, chúng ta lại càng cần chậm lại và tự hỏi bản thân: Liệu những thông tin mà chúng ta đang được yêu cầu cung cấp, có nhất thiết phải cung cấp hay không? Tại sao mình cần cung cấp thông tin này? Họ sẽ sử dụng thông tin của mình như thế nào? Họ có minh bạch không trong việc bảo vệ các thông tin mà mình đã cung cấp? 

Khi trao đổi về trách nhiệm của người dùng trong việc bảo vệ thông tin của mình, anh Hoàng đề cập đến khái niệm “Niềm tin số”. Anh chia sẻ: “Niềm tin số” có nghĩa là khi chúng ta cung cấp thông tin cho 1 bên nào đó hay 1 ai đó liệu chúng ta có thật sự tự tin rằng thông tin của chúng ta có thể được bảo vệ một cách an toàn hay không? Ở chiều ngược lại, khi một tổ chức hoặc doanh nghiệp đưa ra những sản phẩm cho thị trường hoặc là họ đưa ra những ứng dụng trên thị trường thì làm sao để biết được rằng ứng dụng đó minh bạch với người dùng, nó chỉ thu thập những thông tin thật sự cần thiết và đúng theo thỏa thuận với khách hàng.” 

Tuy không thể kiểm soát hoàn toàn tình trạng rò rỉ dữ liệu, nhưng những phòng tránh và đề cao cảnh giác sẽ giúp bạn hạn chế tối đa việc lộ lọt thông tin cá nhân. Quan trọng hơn, tránh trở thành nạn nhân của những vụ lừa đảo tinh vi - anh Hoàng cũng hướng dẫn người nghe những cách thức tự bảo vệ bản thân trước nguy cơ lừa đảo tinh vi. 

Bảo vệ dữ liệu: Từ trách nhiệm pháp lý đến lợi thế cạnh tranh cho hành trình tăng trưởng bền vững của doanh nghiệp 

Trước câu hỏi vì sao tình trạng rò rỉ dữ liệu cá nhân ngày càng lan tràn và phổ biến, anh Hoàng khẳng định: “Thực trạng này xuất phát từ cả 2 chiều: người thu thập thông tin và người cung cấp thông tin. Trong thời đại hiện nay chúng ta tương tác với rất nhiều ứng dụng khác nhau. Vô hình trung trong quá trình đó, chúng ta cung cấp thông tin mà chúng ta có thể quên mất hoặc chúng ta còn không hề biết được. Thứ hai, chính bản thân những đơn vị cung cấp sản phẩm hay dịch vụ chưa quan tâm nhiều đến vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân của khách hàng hay là họ chưa có một hệ thống cơ sở dữ liệu chuẩn chỉnh, thậm chí những đội ngũ tiếp cận trực tiếp với những thông tin đó chưa được đào tạo về mặt nhận thức về mặt rủi ro dữ liệu một cách đầy đủ.” 

Thêm vào đó, một nguyên nhân đáng lo ngại khác đến từ chính nội bộ doanh nghiệp, khi nhân viên nội bộ hoặc các đối tác cố ý sử dụng dữ liệu khách hàng sai mục đích nhằm trục lợi. Chắc hẳn bạn đã từng trải qua việc vừa đăng ký mở thẻ ngân hàng hôm trước, hôm sau đã nhận được cuộc gọi mời chào dịch vụ không liên quan. Đây là minh chứng rõ ràng cho thực trạng dữ liệu khách hàng đang bị cố tình trao đổi, mua bán ngay trong nội bộ doanh nghiệp.

Một tín hiệu đáng mừng là, Chính phủ Việt Nam đang có những bước tiến tích cực để kịp thời bảo vệ quyền riêng tư của công dân và ngăn chặn hành vi xâm phạm dữ liệu tràn lan. Theo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân mới nhất, các vi phạm trong hoạt động bảo vệ dữ liệu cá nhân có thể dẫn đến trách nhiệm dân sự, hành chính, hoặc thậm chí là hình sự tùy theo tính chất, mức độ và hậu quả của hành vi vi phạm. Đáng chú ý, luật quy định mức phạt hành chính có thể lên đến 5% tổng doanh thu của năm trước liền kề đối với tổ chức, doanh nghiệp vi phạm.

Theo anh Hoàng, đây là một yếu tố quan trọng sẽ buộc các doanh nghiệp phải thay đổi nhận thức và hành động về việc bảo vệ dữ liệu người dùng. Anh nhận định: “Đó là những thực thi hết sức nặng nề cho doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp vừa và nhỏ khi mà họ đang còn phải hàng ngày vật lộn mưu sinh. Nếu như khoản phạt đó được áp dụng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới cái tình hình kinh doanh của họ.”

Trước bối cảnh đó, trong quá trình thực hiện tư vấn và triển khai chiến lược bảo vệ dữ liệu cho khách hàng doanh nghiệp, anh Hoàng nhận thấy một xu hướng tích cực: “Không chỉ là những công ty đa quốc gia hay công ty lớn ở trong nước, thậm chí những startups cũng bắt đầu quan tâm tới vấn đề làm sao để triển khai được các hoạt động tuân thủ về bảo vệ dữ liệu. Họ không coi đó chỉ là một nhiệm vụ pháp lý. Họ coi đó là một cái lợi thế cạnh tranh trên thị trường hiện nay.” 

Cơ hội bùng nổ: Tiềm năng sự nghiệp dành cho người trẻ trong lĩnh vực bảo vệ dữ liệu 

Vốn là sinh viên ngành Luật, anh Hoàng đã có một quyết định rẽ hướng khiến nhiều người bất ngờ: Theo đuổi lĩnh vực bảo vệ dữ liệu. Từ đó, hành trình sự nghiệp của anh liên tiếp ghi dấu những quyết định táo bạo: từ việc sang Đức học tập và làm việc chỉ với 600 euro trong túi, trở về Việt Nam ngay giữa tâm dịch COVID-19 dù đang có công việc ổn định, cho đến quyết định rời bỏ cuộc sống "9-to-5" ở các tập đoàn lớn để khởi nghiệp với Data Protectify. Mỗi lựa chọn, mỗi bước đi đều định hình nên một sự nghiệp bền vững và hạnh phúc của anh Hoàng.

Quyết định rẽ hướng năm nào của anh Hoàng giờ đây đã được đền đáp xứng đáng. Bảo vệ dữ liệu cá nhân không chỉ đang là chủ đề nóng hổi, một kỹ năng thiết yếu cho mỗi cá nhân, mà còn là yếu tố tuân thủ pháp luật và lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. 

Theo anh Hoàng, thế hệ Gen Z đang sở hữu hai lợi thế lớn để tự tin bước chân vào ngành bảo vệ dữ liệu:

1. Nhanh nhạy với công nghệ và rủi ro tiềm ẩn: Gen Z tiếp xúc với công nghệ từ sớm và thường xuyên, giúp họ nhanh chóng tiếp cận các công nghệ mới. Từ đó, người trẻ có thể dễ dàng nhận diện những rủi ro tiềm ẩn trong các công nghệ này, hỗ trợ hiệu quả cho quá trình triển khai và tư vấn khách hàng. Ngược lại, sự thành thạo công nghệ cũng giúp Gen Z đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ chính doanh nghiệp bảo vệ dữ liệu cá nhân.

2. Khả năng tiếp cận vấn đề một cách sáng tạo và gần gũi: Bảo vệ dữ liệu thường được coi là một vấn đề khô khan, phức tạp. Tuy nhiên, với lăng kính của Gen Z, vấn đề này có thể được truyền tải qua nhiều ngôn ngữ và hình thức đa dạng, sáng tạo, giúp công chúng dễ dàng tiếp cận và hiểu rõ hơn.

Anh Hoàng cũng chia sẻ một quan điểm đầy khích lệ: “Vì vấn đề về bảo vệ dữ liệu cá nhân là một vấn đề rất mới, có thể các bạn đã tham gia thị trường lao động rất lâu rồi hoặc một người trẻ mới tham gia thị trường lao động, xuất phát điểm của các bạn như nhau nên sẽ tạo ra cơ hội nghề nghiệp cho các bạn Gen Z.” Điều này có nghĩa là, dù bạn là người có kinh nghiệm hay mới ra trường, lĩnh vực này đều mở ra cánh cửa công bằng cho mọi người. 

Tinh thần “mở đường dẫn lối” thành công 

Là người tự mình rẽ ngang sang lĩnh vực bảo vệ dữ liệu, anh Hoàng mang theo một tinh thần "liều mình một tí" và niềm tin "cứ mở đường, rồi sẽ có người dẫn lối". Đằng sau những quyết định sự nghiệp và cuộc sống táo bạo, anh có một quan niệm sống sâu sắc: “Liệu rằng chúng ta có hối tiếc vì chúng ta đã làm hay chúng ta hối tiếc nhiều hơn vì chúng ta không làm - anh sẽ dựa vào yếu tố đó để đưa ra quyết định. Khi mà chúng ta đã mở đường rồi thì lối đi của chúng ta nó phải dẫn chúng ta đến một địa điểm nào đó, chúng ta đừng ngại đi trên con đường đó. Hãy cứ đi trước bởi vì khi mà chúng ta đi rồi thì chắc chắn cái lối đi nó sẽ từ từ dẫn đến một cái thành công nào đó.”

Lời khuyên này không chỉ là kim chỉ nam cho hành trình của anh Hoàng mà còn là nguồn cảm hứng cho bất kỳ ai đang đứng trước ngưỡng cửa của những quyết định quan trọng, đặc biệt là những người trẻ muốn khám phá và định hình sự nghiệp trong một lĩnh vực đầy tiềm năng như bảo vệ dữ liệu.

Vấn đề bảo vệ dữ liệu không còn chỉ là câu chuyện hay trách nhiệm của riêng chính quyền hay các doanh nghiệp. Bảo vệ dữ liệu cá nhân xuất phát từ chính nhận thức và hành động của mỗi cá nhân. Mời bạn lắng nghe trọn vẹn chia sẻ của anh Hoàng Hà để hiểu hơn về dữ liệu cá nhân, trang bị những kỹ năng chống rò rỉ dữ liệu và khám phá những cơ hội nghề nghiệp trong lĩnh vực mới mẻ này.