FOMO trong chi tiêu cá nhân: Làm thế nào để vượt qua?

Dear Our Community
2 ngày trước
4 phút đọc

FOMO (Fear of Missing Out) là hội chứng sợ bỏ lỡ những điều thú vị hay quan trọng mà người khác đang nắm bắt nhưng bản thân lại không biết. Tâm lý này trở nên phổ biến hơn khi các nền tảng mạng xã hội xuất hiện, tạo nên những thay đổi trong cách các ngành hàng tiếp cận người tiêu dùng và “lôi kéo” họ mua sắm và chi tiêu nhiều hơn.

FOMO khiến người trẻ đánh mất sự tự chủ trong chi tiêu

Nguồn: The Thunderword

Trưởng thành trong thời đại công nghệ số, Gen Z có hành trình ra quyết định mua sắm phức tạp, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ công nghệ và mạng xã hội. Theo khảo sát của KPMG trên 7.000 người tại 14 thị trường, 63% Gen Z đánh giá cao thương mại xã hội, 57% coi livestream là yếu tố quan trọng trong trải nghiệm mua sắm. Mô hình này đặc biệt phổ biến tại Trung Quốc, Việt Nam, Indonesia và Philippines, phản ánh sự kết nối chặt chẽ giữa mạng xã hội và thương mại điện tử trong hành vi tiêu dùng của Gen Z. Ngoài ra, báo cáo của KPMG cũng nhấn mạnh rằng TikTok và KOLs có tác động sâu sắc đến quyết định mua sắm của Gen Z khi nội dung từ những người có tầm ảnh hưởng trên nền tảng này không chỉ thúc đẩy xu hướng tiêu dùng mà còn tạo cảm giác "phải có ngay" đối với sản phẩm được quảng bá. Tuy nhiên, xu hướng tiêu dùng của Gen Z thể hiện sự đối lập giữa "tiêu dùng quá mức" và "tiêu dùng tiết kiệm". Một mặt, họ bị ảnh hưởng bởi các nền tảng như TikTok và Instagram, thúc đẩy mua sắm bốc đồng thông qua các chiến dịch quảng bá của người ảnh hưởng. Mặt khác, nhận thức về môi trường và kinh tế khuyến khích họ lựa chọn sản phẩm bền vững và chất lượng cao, ưu tiên tái sử dụng và sửa chữa (McKinsey, 2023). (theo bài viết Tâm lý FOMO và mặt trái của hành vi tiêu dùng xanh trong giới trẻ)

Tâm lý có phần mâu thuẫn này có thể khiến người trẻ càng thêm hoang mang vào cách chi tiêu như thế nào là hợp lý. Họ vừa không muốn bị bỏ lại đằng sau những người bạn đồng trang lứa vừa không muốn thực hiện những hành vi mua sắm có ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và cộng đồng xung quanh. Ngoài ra, nhiều công ty tận dụng các chiêu trò “tẩy xanh” (greenwashing) để qua mắt người tiêu dùng và thúc đẩy họ mua hàng để đáp ứng lối sống xanh, không phải ai cũng đủ kiến thức chuyên môn để nhận ra những chiêu trò này.

Lấy lại quyền tự chủ trong thời đại tiêu dùng

Dù không thể phủ nhận sức ảnh hưởng mạnh mẽ của các chiến dịch marketing và tâm lý học tiêu dùng, người tiêu dùng vẫn nắm giữ quyền lực cuối cùng: khả năng tự chủ trong quyết định. Chìa khóa nằm ở việc chuyển hóa từ những phản ứng bị động sang những lựa chọn có ý thức.

Thay thế FOMO bằng JOMO: Thay vì để nỗi sợ bỏ lỡ (FOMO) chi phối, hãy trân trọng niềm vui khi biết bỏ lỡ (JOMO - Joy of Missing Out). Đây không phải là sự cô lập, mà là nghệ thuật chọn lọc có chủ đích. Bạn không nhất thiết phải xuất hiện ở mọi địa điểm "hot trend" hay sở hữu mọi món đồ mà người khác đang khoe. Khi thoát khỏi vòng xoáy chạy đua vật chất và tiếng ồn xã hội, bạn sẽ tìm thấy không gian quý giá dành cho bản thân, gia đình và những giá trị thực sự bền vững trong cuộc sống.
Nâng cao khả năng tự nhận thức: Hiểu bản thân không chỉ là câu nói sáo rỗng. Đó là quá trình khám phá sâu sắc về giá trị cốt lõi, nhu cầu thực sự và ranh giới cá nhân. Khi bạn nhận diện rõ điều gì thật sự quan trọng với mình, các quyết định tiêu dùng sẽ trở nên tự nhiên hơn - xuất phát từ nhu cầu nội tại thay vì áp lực từ xu hướng bên ngoài.
Quản trị cảm xúc: Nhiều quyết định mua sắm không đến từ lý trí mà từ cảm xúc: vui vẻ thì muốn "thưởng" cho bản thân, buồn bã thì cần "an ủi" bằng shopping. Nhận diện các cảm xúc này là bước đầu để phá vỡ chu kỳ tiêu dùng bốc đồng. Thay vì dùng tiền làm công cụ điều chỉnh tâm trạng tức thời, hãy tìm những cách thức lành mạnh hơn để xử lý cảm xúc.
Hành động cụ thể: Ý thức tốt cần đi đôi với kỷ luật hành động. Xây dựng kế hoạch chi tiêu rõ ràng, ghi chép đầy đủ các giao dịch không chỉ giúp kiểm soát tài chính mà còn tạo ra bức tranh toàn cảnh về thói quen tiêu dùng của bạn. Từ đó, những điều chỉnh cần thiết sẽ được thực hiện dựa trên dữ liệu thực tế, không phải cảm tính hay hối hận sau khi "vung tiền".