Tận dụng tri thức bản địa trong đổi mới sáng tạo: Hướng đi bền vững cho doanh nghiệp

Dear Our Community
10 thg 7
5 phút đọc

Đã cập nhật: 14 thg 7

Dear Our Community cùng các học viên chương trình Ươm Mầm Phát Triển Bền Vững Mùa 3 vừa hoàn thành khoá học “Đất - Nước - Con người Bến Tre”. Chuyến đi đã mang đến cơ hội để người tham gia tiếp cận tri thức bản địa, tìm hiểu sâu hơn về lịch sử, sinh kế và tương lai phát triển của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Các chuyên gia nói gì về tri thức bản địa?

Chuyến hành trình bắt đầu bằng cuộc đối thoại với PGS.TS Phạm Đăng Trí, người có nhiều năm nghiên cứu về sinh thái học vùng ĐBSCL. Thầy Trí dẫn dắt người tham dự đến những câu chuyện về quá trình hình thành của đồng bằng, những biến động địa chất – văn hóa và mối quan hệ mật thiết giữa thiên nhiên và lối sống của người dân nơi đây.

Các câu hỏi được đặt ra, bao gồm:

Thiên nhiên có vai trò gì trong việc hình thành bản sắc văn hóa miền Tây?
Biến đổi khí hậu đang tác động ra sao đến những cộng đồng gắn bó lâu đời với đất và nước nơi đây?

Qua đó, buổi trò chuyện gửi gắm đến người tham dự một thông điệp quý giá: Thiên nhiên không chỉ tạo ra điều kiện sống, mà còn tạo nên lối sống.

Tiếp nối hành trình, người tham dự được lắng nghe câu chuyện của anh Nguyễn Minh Hậu – một người trẻ xuất thân từ miền Tây, vượt qua khó khăn để trở thành thủ khoa Đại học KHXH&NV - ĐHQG TPHCM và hiện là Chủ tịch V.Gen Network. Bên cạnh đó, anh Phan Khắc Huy – người kể chuyện bản địa, đã đưa người học đi sâu vào văn hóa, phong tục và tri thức bản địa được đúc kết qua nhiều thế hệ. Tri thức bản địa không chỉ là ký ức – mà là nền tảng sống động giúp cộng đồng tồn tại và phát triển.

Khóa học khép lại với buổi chia sẻ của PGS.TS Lê Anh Tuấn với chủ đề: Kinh tế - Sống thuận tự nhiên trong thời đại mới. Thầy Tuấn đã mở ra cuộc trao đổi của người đi trước với thế hệ trẻ về tình hình ĐBSCL trước và nay: mô hình sinh kế của người dân miền Tây theo thời gian, mô hình kinh tế tuần hoàn. Cũng như thầy Trí, thầy Tuấn đã khơi gợi cho người tham dự những câu hỏi:

Những biến động về thiên nhiên và lịch sử đã ảnh hưởng đến lối sống, tư duy, hành vi của người địa phương như thế nào?
Những giá trị đặc trưng và nổi bật còn lưu giữ và hiện hữu ở người dân miền Tây?.

Ngoài những buổi chia sẻ của những chuyên gia, học viên còn được học văn hóa bản địa qua những trải nghiệm: làm bánh lá mít, khám phá phương thức nấu rượu làm nghề rượu Phú Lễ 200 năm, tham quan Đình làng Phú Lễ - nơi ghi nhận quá trình khai hoang lập làng của người dân, lắng nghe nghề thuốc Nam truyền thông tại Hưng An Tự. Tất cả đều tạo nên một khóa học đặc biệt và đáng nhớ giúp học viên được đắm mình vào trong văn hóa của huyện Ba Tri, Bến Tre

Vai trò của tri thức bản địa đối với doanh nghiệp

Học hỏi và áp dụng tri thức bản địa trong đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp

Tại Việt Nam, nơi có sự đa dạng về văn hóa và hệ sinh thái, việc kết hợp tri thức bản địa vào đổi mới sáng tạo càng trở nên quan trọng. Tri thức bản địa không chỉ là di sản văn hóa mà còn là một kho tàng thông tin quý giá, chứa đựng những kinh nghiệm và hiểu biết sâu sắc về môi trường tự nhiên, xã hội và cộng đồng địa phương. Theo Climate Sustainability Directory, tri thức bản địa giúp củng cố thông tin về phát triển bền vững, giúp các doanh nghiệp định hình rõ những đối tượng liên quan chịu ảnh hưởng của những thay đổi về phát triển bền vững. Tri thức bản địa đóng vai trò nền tảng trong dữ liệu phục vụ phát triển bền vững nhờ cung cấp hiểu biết theo ngữ cảnh, đưa ra góc nhìn lịch sử và giải pháp thực tiễn.

Phát triển bền vững tại ĐBSCL đã được thực hành từ lâu, thể hiện qua cách tri thức của người dân liên tục biến đổi, tiến hóa để thích ứng linh hoạt trước những thách thức và phù hợp với bối cảnh và thời đại. PGS. TS Phạm Đăng Trí nhận định: “Tri thức bản địa tại Đồng bằng sông Cửu Long ngày hôm nay đã được phát triển rất vững vàng theo thời gian. Những kiến thức từ người dân, truyền từ đời này qua đời khác đã mang những tích cực giúp cho bà con có cuộc sống ổn định bền vững. Đứng trước những thách thức như tình hình biến đổi khí hậu tại đồng bằng, kiến thức bản địa của người dẫn cũng đã phải thay đổi để có thể thích ứng và đối mặt với những khó khăn đó.” Người dân bản địa đã đổi mới sáng tạo, thích ứng với tình trạng địa phương, từ đó tích lũy nên những tri thức, kiến thức lâu đời.

Một hướng đi bền vững cho doanh nghiệp

Tri thức bản địa đóng vai trò quan trọng trong phát triển bền vững địa phương là thế. Tuy nhiên, đứng trước tình hình khôn lường và nhanh chóng của biến đổi khí hậu, cùng với các vấn đề về xã hội, thiếu hụt nguồn nhân lực. Những tri thức bản địa này đang đứng trước nguy cơ biến mất tại địa phương nếu không có những đối mới sáng tạo về công nghệ.

Trước những khó khăn đó, việc đổi mới sáng tạo từ doanh nghiệp là vô cùng cần thiết. Theo Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, nhà nước đặt phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển bền vững địa phương.

Khi doanh nghiệp biết cách khai thác và tích hợp những tri thức này, họ có thể phát triển các giải pháp đổi mới phù hợp hơn với bối cảnh địa phương, từ đó tạo ra sản phẩm, dịch vụ và quy trình hiệu quả, bền vững. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động mà còn xây dựng được mối quan hệ bền chặt với cộng đồng, góp phần vào sự phát triển chung. Việc khai thác tri thức bản địa sẽ mang lại lợi thế tiên phong cho những doanh nghiệp xem phát triển bền vững là mục tiêu hàng đầu.

Một con đường mới đang mở ra cho doanh nghiệp có định hướng về phát triển bền vững tại ĐBSCL. Nếu doanh nghiệp có thể vận dụng, kết nối những tri thức địa phương với những phát triển đột phá về khoa học, đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp sẽ không chỉ tăng cường khả năng cạnh tranh và thích ứng trong thời đại biến động như ngày nay, mà còn gia tăng giá trị cho cả doanh nghiệp và cộng đồng.